Well travelled road effect

Well travelled road effect

De vakantie zit er weer op en het is tijd om vanaf de Franse camping terug te rijden naar Nederland. Je laadt de dakkoffer vol en propt het hele gezin in de auto voor de lange reis huiswaarts. Op de een of andere manier lijkt de terugweg korter dan de heenweg. Terwijl je toch echt dezelfde route hebt genomen. 

Verklaring hiervoor is niet dat je het gaspedaal harder ingetrapt hebt op de terugweg. Omdat je deze weg eerder gereden hebt, is hij relatief bekend en hoef je minder moeite te doen om de juiste route te blijven volgen. Op de heenweg had je wel de opperste concentratie nodig om de goede kant op te rijden. Naarmate je dichter bij Nederland komt, zijn de wegen steeds bekender terrein. Omdat het rijden op bekende wegen minder moeite kost, lijkt de tijd in onze perceptie sneller te gaan. Dit is het ‘well-travelled road effect’.

Unit bias

Unit bias

Heb je ook zo’n spijt als je je plots realiseert dat je gedachteloos die hele zak chips hebt leeggegeten? Wat te denken van die overheerlijke macaroni, waarvan je een flinke lepel extra opschepte. Terwijl er lekker gekeuveld wordt over de gebeurtenissen van de dag, eet je jouw bord helemaal leeg. Het maakt niet uit hoe groot de portie, we eten het toch wel op. Uit talrijke experimenten blijkt dat de hoeveelheid die we eten makkelijk te beïnvloeden is. Wanneer je kandidaten zelf-vullende soepkommen voorzet, blijven ze dapper door lepelen. Wanneer mensen zoveel en zo vaak als ze maar willen M&Ms uit een grote bak mogen nemen, scheppen kandidaten met de grote lepel 2x zoveel op als kandidaten met een kleine lepel. 

Mensen geven er in het algemeen de voorkeur aan om een bepaalde activiteit of taak af te maken. Het gevoel iets afgerond te hebben, geeft veel voldoening. Bij eten is het niet anders. De ‘unit bias’ geeft ons het gevoel dat de geserveerde portie of unit de geschikte, optimale hoeveelheid is. Terwijl vervolgens de omvang van die portie dicteert hoeveel we eten.

Status quo bias

Status Quo bias

Gehaast loop je met je bidon in de hand de sportzaal in voor de wekelijkse groepsles. Ondanks de file ben je gelukkig nog net op tijd. Maar dan zie je dat iemand jouw vaste plekje heeft ingenomen. Inwendig mopperend op de nieuwkomer ga je met tegenzin op zoek naar een alternatief elders in de zaal. 

Mensen zijn gewoontedieren. Ook zonder toegewezen stoelnummers, gaan we na de pauze massaal terug naar dezelfde stoel. De ‘status quo bias’ heeft – volkomen onbewust – een zeer grote invloed op wat we doen. We houden veel liever vast aan dat wat we al hebben, dan dat we het omruilen voor iets anders. Van ruilen komt huilen, althans dat is het dominante gevoel. De status quo bias leidt er onder andere toe dat mensen geneigd zijn om vast te houden aan de ‘default optie’, die het eerst aan ze is voorgelegd. Kortom, ‘never underestimate the power of inertia’.

Cocktail party effect

Cocktail Party Effect

Stel, je bent op een nieuwjaarsborrel. Je staat geanimeerd te praten met collega’s over alle plannen en goede voornemens voor het komende jaar. Om je heen is volop geroezemoes en beweging. Je luistert aandachtig naar dat ene wilde plan van jouw collega. Plots hoor je niets meer van wat hij zegt, omdat iemand in het groepje achter je jouw naam noemt … Je eigen naam horen, is altijd raak: aandacht verzekerd. 

Zo werkt het ook met andere prikkels. Er moet een mentaal haakje zijn voor de stimulus, willen we deze horen of zien. Mensen beschikken namelijk over automatische filters, waardoor heel veel prikkels het ene oor in gaan en het andere oor uit. We krijgen veel stimuli wel onder ogen, maar de meesten daarvan zien we niet.

Anchoring & adjustment

Anchoring and adjustment

Je hebt vast wel eens aan een winactie meegedaan, waarbij je moet raden hoeveel knikkers of snoepjes er in een glazen pot zitten. Het is vaak ontzettend lastig om een goede inschatting te maken. Helemaal wanneer je niet de enige bent die een gokje waagt. Als je hoort wat iemand voor je antwoordt, is de kans namelijk groot dat je daar met je eigen inschatting dichtbij in de buurt blijft. Zit je voorganger er flink naast, dan komt jouw gok ook niet in de buurt van het juiste antwoord. 

Wat hier gebeurt is dat je beïnvloed wordt door het antwoord van je voorganger. Onbewust neem je dit als uitgangspunt (‘anchor’) voor je eigen inschatting. Dit referentiepunt pas je naar eigen inzicht aan (‘adjustment’) om tot jouw antwoord te komen. Als je voorganger gokt dat er 999 snoepjes zijn, in plaats van 163, is de kans groot dat jij ook een veel hoger aantal noemt.